İskoçya doğumlu Andrew Carnegie (1835-1919), çelik endüstrisinde büyük bir servet biriktirip, ilerleyen yaşlarında ise kendini hayırseverliğe veren Amerikalı bir sanayiciydi.
Andrew çocukken Pittsburgh pamuk fabrikasında çalıştı. Gençliğinde ise Pennsylvania Demiryollarında çalıştır ve 1859'da bölüm şefi pozisyonuna yükseldi. 1870'lerin başında çelik işine girdi ve sonraki yirmi yılda sektörde baskın bir güç haline geldi. Demir ve petrol şirketleri de dahil olmak üzere çeşitli girişimlere yatırım yaptı ve ilk servetini 30'lu yaşlarının başında edindi. 1901'de Carnegie Steel Company'yi 480 milyon $ karşılığında bankacı John Pierpont Morgan'a sattı ve kendini hayırseverliğe adadı. Toplamda 350 milyon dolardan fazla bağış, servetinin nerdeyse yüzde doksanına karşılık geliyordu.
GENÇLİK YILLARI VE KARİYERİ
Andrew Carnegie, 25 Kasım 1835'te İskoçya'nın Dunfermline kentinde, mütevazı koşullarda doğdu. Carnegie ailesi 1848 yılında daha iyi ekonomik fırsatlar arayışıyla Amerika'ya taşındı ve Pennsylvania'daki Allegheny (şimdi Pittsburgh'un bir parçası) şehrine yerleşti. İskoçya'dan ayrıldığında resmi eğitimi sona eren Andrew kısa süre sonra bir pamuk fabrikasında haftada 1,20 dolar kazançlı bir işe girdi.
Hırslı ve çalışkan Carnegie, Pennsylvania Demiryolları ofisinde haberci, sekreter ve telgraf operatörü dahil olmak üzere bir dizi işte çalışmaya devam etti. 1859 yılı hayatında önemli bir dönüm noktasıydı çünkü demiryolu bölümü müdürü olarak göreve başladı. Bu pozisyondayken, kömür, demir ve petrol şirketleri ve yataklı vagon üreticisi gibi çeşitli işlere karlı yatırımlar yaptı.
1865'te demiryollarındaki görevinden ayrıldıktan sonra iş dünyasındaki yükselişine devam etti. ABD demiryolu endüstrisinin hızlı bir büyüme dönemine girmesiyle birlikte, demiryoluyla ilgili yatırımlarını genişletti. Bir inşaat şirketi ve bir telgraf şirketi kurdu. Carnegie, 30'lu yaşlarının başında çok zengin bir adam olmuştu.
ÇELİK SANAYİ DEVİ CARNEGIE
Carnegie 1870'lerin başında Pittsburgh yakınlarında ilk çelik şirketini kurdu. Takip eden yıllar içinde, çelik fabrikaları, hammaddeleri ve ulaşım altyapısı üzerinde mülkiyet kurarak, karını en üst düzeye çıkarırken verimsizlikleri de en aza indiren bir çelik imparatorluğu yarattı. 1892'de Carnegie Steel Company oluşmuştu. 1901'de bankacı John Pierpont Morgan (1837-1913), Carnegie Steel'i 480 milyon dolara satın aldığında Andrew Carnegie dünyanın en zengin adamlarından biri oluyordu. Aynı yıl Morgan, Carnegie Steel'i dünyanın ilk milyar dolarlık şirketi olan U.S. Steel'i oluşturmak için bir grup başka çelik işletmesiyle birleştirecekti.
HAYIRSEVER CARNEGIE
Carnegie çelik şirketini sattıktan sonra emekli oldu ve kendisini tam anlamıyla hayırseverliğe adadı. 1889'da, "The Gospel of Wealth" isimli makalesinde zenginlerin sıradan insanın refahını ve mutluluğunu artıracak şekillerde paralarını dağıtmak gibi ahlaki bir yükümlülükleri olduğunu belirtiyordu. "Zengin ölen adam utanç içinde ölür" Carnegie'nin ünlü sözlerinden biriydi. Carnegie bu felsefeyle servetinin yaklaşık %90'ına karşılık gelen 350 milyon doları (bugünkü doları cinsinden 5.2 milyar dolar) bağışlara ve yardımlara ayırdı. Hayırsever faaliyetleri arasında dünya çapında 2.500'den fazla halk kütüphanesinin kurulmasını finanse etmesi ile dünya çapındaki kiliselere 7.600'den fazla org bağışlaması akla gelebilir. Ayrıca bilim, eğitim, dünya barışı gibi konularda araştırmalara adanmış kuruluşlara büyük bağışlar aktardı. İnsanlığa bir başka büyük armağanı da 1891'de New York'ta açılan efsanevi konser salonu Carnegie Hall idi. Bu projenin arsa ve inşaat maliyetleri için gereken 1,1 milyon doları kendisi harcadı. Carnegie Bilim Enstitüsü, Carnegie Mellon Üniversitesi ve Carnegie Vakfı, Andrew'un finansmanı sayesinde kuruldu.
AİLESİ VE SON YILLARI
Carnegie'nin hayatında çok önemli bir yeri olan annesi, 1886'daki ölümüne kadar onunla birlikte yaşadı. Annesinin vefatından bir yıl sonra kendisinden 20 yaş küçük Louise Whitfield (1857-1946) ile evlendi. Manhattan'da bir malikanede yaşayan çiftin Margaret isimli bir çocukları oldu. Yazlarını ise İskoçya'da 28.000 dönümlük bir alan üzerine kurulu Skibo Kalesi'ne geçirdiler. Carnegie, 11 Ağustos 1919'da 83 yaşındayken, Massachusetts'teki evinde hayata gözlerini yumdu ve New York'taki Sleepy Hollow Mezarlığı'na gömüldü.
Comments